ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΝΙ ΣΤΗΝ ΠΑΝΚΥΚΛΑΔΙΚΗ ΤΣΑΜΠΟΥΝΟΣΥΝΑΞΗ

Προσκεκλημένος στην 7η ΠΑΝΚΥΚΛΑΔΙΚΗ ΣΥΝΑΞΗ ΛΑΊΚΩΝ ΠΝΕΥΣΤΩΝ κι αναφερόμενος με 4-5 τρέχουσες ιδιότητες εδώ λέω να τιμήαω τη φιλοξενία με την καθημερινή παρουσίαση της σύναξης. Όχι ακριβώς των γεγονότων της αλλά μια αυτοσχέδια συγκριτική προσέγγιση με το δικό μας ταξίδι, το πολυφωνικό καραβάνι. Αρκετοί οι λόγοι που ευνοούν μια συγκριτική αναφορά.

Κοινός τόπος 1: δύο θεσμοί της ελληνικής περιφέρειας
Κοινός τόπος 2: δύο πολιτιστικοί θεσμοί που απέδειξαν την αντοχή τους στο χρόνο (10 το καραβάνι, 7 χρόνια οι πανκυκλαδικές)
Κοινός τόπος 3: και οι δύο θεσμοί ξεκίνησαν και πορεύτηκαν "από τα κάτω" και όχι φυτευτοί
Κοινός τόπος 4: και οι δύο θεσμοί έχουν από ένα τρελό που τους ονειρεύτηκε και κάνει τη ζωή του παρανάλωμα για να συνεχίζει
Κοινός τόπος 5: και οι δύο τρελοί είναι γενειοφόροι ...σκορπιοί που στην πορεία των θεσμών τα γένια τους ασπρίσανε

Απόψε θα περιοριστούμε σε αυτούς τους κοινούς τόπους και θα παραθέσουμε μόνο μια διαφορά σαν έναυσμα σκέψης για τη συνέχεια:
Στην Τσαμπουνοσύναξη κανείς μουσικός δεν πληρώνεται για τη συμμετοχή του! (σε αντίθεση με το Καραβάνι όπου ένα 90% πληρώνεται)
Το μόνο που καλύπτει η τσαμπουνοσύναξη είναι η μετακίνηση, η διαμονή, η διατροφή - ΚΑΜΙΑ αμοιβή! Κι αυτό από άποψη.
Στη συζήτηση του Σαββάτου, μάλιστα, θα κουβεντιαστεί ακριβώς η ανιδιοτέλεια, το δόσιμο (όπως λέει ο Τάσος) σε σχέση με την τσαμπούνα!

Αύριο θα συνεχίσουμε...

συνεχίζουμε;
Κοινος τόπος 6: μερικά από τα καλύτερα είναι ...after, δηλαδή μετά το τέλος των εκδηλώσεων. όπως απόψε
Διαφορά: πολύ περισσότερο προσοχή σε ποιοτητα ήχου και στήσιμο εκδηλώσεων στα πολυφωνικά- σήμερα στησαμε στην Άνδρο μικρόφωνα δικά μας που κουβαλάμε για επιτόπιες καταγραφές για να "σώσουμε" τον ήχο της εκδήλωσης
Διαφορά: στις Πανκυκλαδικές δεν βγαίνουν αφίσσες-ίσως δεν χρειάζονται
Διαφορά: πολύ πιο χύμα κατάσταση στην Πανκυκλαδική, από το πρόγραμμα ως το ποιος παίζει πότε κι όταν καλείται αν είναι σε θέση να παίξει- και καλό αυτό ενίοτε...
Διαφορά που γίνεται κοινός τόπος: το Πολυφωνικό Καραβάνι είναι διεθνές, στην Πανκυκλδική φέτος για πρώτη φορά συμμετέχουν δύο Ιταλοί μουσικοί με τσαμπόνια και ταμπουρέλο.
αύριο η συνέχεια...

διαφορά: στις ΠΑΝΚΥΚΛΑΔΙΚΕΣ δεν υπάρχει κάποια νομική μορφή όπως υπάρχει η "ΑΠΕΙΡΟΣ" στο ΚΑΡΑΒΑΝΙ. (η "ΑΠΕΙΡΟΣ" δημιουργήθηκε το 1998 και ένα χρόνο αργότερα ίδρυσε το ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ. εδώ κάτω υπάρχει ο ΤΑΣΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ, κάτοικος Σύρου, προϊστάμενος Πολιτισμού στη Νομαρχία Κυκλάδων-αυτός τα ξεκίνησε και ουσιαστικά τα κάνει όλα. Τώρα που εδώ κάτω έπεσε η ιδέα να φτιαχτεί μια μη κερδοσκοπική ή ένας σύλλογος δεν συμφωνούν κάποιοι γιατί φοβούνται μην πλακώσουν ανταγωνισμοί για προεδριλίκια και πολιτικές

κοινός τόπος: κάθε εκδήλωση καταλήγει σε γλέντι.
διαφορά: εδώ κάτω ξεκινάνε και σαν γλέντι! από το πλοίο που μας έφερε από το Λαύριο στην Άνδρο! και στις στάσεις των πούλμαν

διαφορά: εδώ δεν προλαβαίνουν όλοι οι συμμετέχοντες μουσικοί να παίξουν! το σύνολο των μουσικών φέτος είναι 160 από καμιά δεκαριά νησιά. το να έρθουν εδώ για κάποιους μια μικρή Οδύσσεια με τις απίθανες ανταποκρίσεις του Αιγαίου.

είδηση: σήμερα χαιρετήσαμε από μέρους του ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ την ΠΑΝΚΥΚΛΑΔΙΚΗ. το ζεστό χειροκρότημα όλων δεν ήταν τίποτε σε σχέση με όσα ήρθαν εκ των υστέρων να μας πούνε. ζεστοί άνθρωποι! κάποιοι δάκρυσαν- που να σας εξηγούμε τώρα το πως και το γιατί...

αυτό που μπορούμε να σας πούμε είναι ότι οι δύο τρομεροί Ιταλοί, ο MARCO και ο ELIA με την τσαμπόνια και το ταμπουρέλο θα συνταξιδέψουν μαζί μας του χρόνου στο ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΝΙ 2009! Με τρομερά saltarello - τις καλαβρέζικες ταραντέλες...

ΥΓ έχετε δει τσαμπόνια; με πέντε αυλούς κι ήχο υπέροχο, αναγεννησιακό...

κοινός τόπος: όταν τελειώνουν και το ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΝΙ και η ΠΑΝΚΥΚΛΑΔΙΚΗ είναι πολύ δύσκολο να ξαναγυρίσεις στην καθημερινότητα. είναι σαν να ανοίγεις τα μάτια μετά από όμορφο όνειρο. απίστευτο αλλά βιώνουμε ένα όνειρο όλοι μαζί. συμβαίνει!

ταξίδεψα στην Άνδρο τη στιγμή που έπρεπε. το καλοκαίρι μου πέρασε κουρασμένα. ίσως φταίει ότι και φέτος ταξίδεψα σε μέρη που κάποτε ερωτεύτηκα παράφορα αλλά οι διαρκείς επιστροφές μου σε αυτά μετέτρεψε το πάθος σε ανέραστη αγάπη και κατανόηση. κάτι σαν να γυρίζω κάθε καλοκαίρι σπίτι μου αλλά αλήθεια ποιος θέλει να πάει διακοπές στο σπίτι του όταν δεν είναι ξενιτεμένος;

ταξίδεψα στην Άνδρο τη στιγμή που έπρεπε. χρόνια είχα να ταξιδέψω σε ένα νησί για πρώτη φορά. τα φοιτητικά μου καλοκαίρια έπαιρνα τα νησιά αμπάριζα ως την άκρη του χάρτη. το αγαπημένο μου παιδικό παιχνίδι ήταν να κοιτάω με τις ώρες χάρτες και να ταξιδεύω με τη φαντασία μου σε τόπους που ποτέ δεν είχα πάει. τώρα, στην Άνδρο, όχι μόνο πήγαινα για πρώτη φορά αλλά πρώτα γύρισα το νησί και μετά πήρα χάρτη του τις τρεις πρώτες μέρες προσανατολιζόμουν με ανατολή και δύση και τα βουνά τα πολλά του νησιού. πρώτη φορά σε έναν τόπο άγνωστο αλλά και αβίωτο, δίχως άμεσες προσωπικές μνήμες

ταξίδεψα στην Άνδρο τη στιγμή που έπρεπε. δέκα χρόνια έχω να κάνω ταινία - ταινία ολόκληρη, όχι γυρίσματα. κι ας πετούσα κάποτε στα σκουπίδια το μηχανιλίκι για την αγάπη του σινεμά. κι ας σπούδασα αρκετά κι ας δούλεψα αρκετά κι ας πέτυχα κάοια από τα όνειρά μου στο σινεμά νεοσσός στο χώρο. ίσως αυτή η φαινομενική έλλειψη δυσκολίας ασυνείδητα να με αποθάρρυνε. δέκα χρόνια μετά, τώρα, ταξίδεψα στην Άνδρο θέλοντας ξεκάθαρα να κινηματογραφήσω ότι δω και αυτό να το μοντάρω για την εκπομπή που ξεκινάω - μια εκπομπή που για μένα σημαίνει επιστροφή σε ένα ανεκπλήρωτο έρωτα της ζωής μου.

ταξίδεψα στην Άνδρο τη στιγμή που έπρεπε. δέκα χρόνια έκλεισε φέτος η "ΑΠΕΙΡΟΣ", δέκα χρόνια το ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΝΙ. δέκα χρόνια παραδομός στο όμορφο ταξίδι των φωνών. το ένιωθα, το έλεγα στους κοντινούς μου. δέκα χρόνια για μένα είναι μια καλή αφορμή για το κλείσιμο ενός κύκλου - ή, μάλλον, η καλύτερη αφορμή για μια νέα, αλλιώτικη αρχή. πηγαίνοντας στην Άνδρο ήθελα να κάτσω μια φορά παρατηρητής, κρυμμένος πίσω από μια κάμερα, να δω και να νιώσω τι παίζεται σε τέτοιες ιστορίες - να πάω στην τσαμπουνοσύναξη για να δω το Καραβάνι πιο καθαρά

ταξίδεψα για την 'Ανδρο λίγο μετά από τη στιγμή που έπρεπε! 3 παρά τέταρτο έφυγα απο δυτική Αθήνα για να προλάβω το πλοίο που έφευγε 3 και μισή από το Λαύριο- πράγμα αδύνατο. όντας σίγουρος ότι θα το έχανα παρατηρούσα την παραλιακή που τόσο καιρό είχα να δω μέρα- μόλις λίγες πριν την είχα πάει νύχτα. πήγε 3μιση και έμπαινα από Ανάβυσσο για Καμμάριζα, ήθελα ακόμη καμιά 20αριά χιλιόμετρα γεμάτα στροφές και το τηλέφωνο χτύπησε. ήταν ο Χάρης που με ρωτούσε σε πόση ώρα φτάνω γιατί τα παιδιά είχαν σκαρφιστεί κόλπα με αναγγελίες στα μεγάφωνα του πλοίου για να το καθυστερήσουν! του είπα δέκα λεπτά- έκαν δεκαπέντε με το γκάζι τέρμα και τις στροφές ευθεία! η παραίτηση έδωσε τη θέση της σε ένα πείσμα που από καιρό είχα ψιλοξεχάσει. ήταν απίστευτο. 4 παρά τέταρτο έμπαινα στο πλοίο - ένα πλοίο που με περίμενε για να φύγει! είσαι ο Λ.; με ρωτάνε στη μπουκαπόρτα. ε, τότε ξεκινάμε! λούτσα στον ιδρώτα μένω για να αλλάξω στο γκαράζ του πλοίου. έτσι, ημίγυμνο με βρίσκουν με το δικό τους προϋπάντημα μέλη της τρομερής παρέας των ...μετατσαμπουνιέρηδων που κατεβαίνουν να με καλωσορίσουν. το γλέντι αρχίζει!
ανεβαίνω στο πρώτο κατάστρωμα, μόνο δύο δεμένα σκυλιά κι ο Γρηγόρης, "γεια!" ανεβαίνω στο δεύτερο κατάστρωμα, μόνος ο Λιάβας διαβάζει εφημερίδες. μα που είναι ο κόσμος; μπαίνω στο σαλόνι του πλοίου. τίγκα στις τσαμπούνες. ήδη χορεύουν! και πάίζουν όλοι μαζί αλλά και χωριστά, κάθε παρέα το δικό της σκοπό. κι όλες αυτές οι μελωδίες μαζί αντί να συγχύζουν να συνηχούν υπέροχα! αρχίζω να τραβάω, δεν το καταλαβαίνω για πότε φτάνουμε Κέα. εκεί ολοι κάτω στην μπουκαπόρτα κι έξω στο μώλο. ένα τρελό γλέντι υποδοσής κι ανταμώματος με τους Τζιώτες! χορός στο λιμάνι, δάκρυα χαράς ανάμεσα σε ανθρώπους από διαφορετικά νησιά και τόπους που ανταμώνουν μια φορά το χρόνο, επτά χρόνια τώρα, στις τσαμπουνοσυνάξεις. ξαναμπαίνουμε στο πλοίο κι ανεβαίνουμε κατάστρωμα για να δούμε ότι ένα άλλο πλοίο δένει δίπλα μας και ξεμπουκάρουν τσαμπούνες, τουμπάκια και σουραύλια! έρχονται από Σέριφο και Κύθνο, βγαίνουν από το πλοίο τους για να ανέβουν τραγουδώντας και χορεύοντας στο δικό μας. κόλαση! τσαμπουνόραμα! όλοι αυτοί οι άνθρωποι αντί για λόγια χαιρετιούνται με μαντινάδες και μουσικές, όλα έτσι τα λένα μεταξύ τους. νιώθω σιγά σιγά σαν ναχω κάνει ρεσάλτο στο πλοίο ενός μεγάλου μουισκού θιάσου που ταξιδεύει- μια μεγάλη οικογένεια που σκορπισμένη σε ξένους τόπους ανταμώνει μετά από καιρό μόνο για τέσσερις μέρες στο δικό της ου-τόπο, τον τόπο μιας τσαμπουνοσύναξης εν πλω..
αύριο η συνέχεια-έχω να κοιμωθώ 4 μέρες...

συνεχίζουμε...

Φεύγοντας από την Τζιά ανάμεσα σε δαιμονισμένες τσαμπούνες ακούγεται η φωνή του πλοιάρχου. "λόγω τεχνικού προβλήματος το πλοίο επιστρέφει και θα διανυκτερεύσει στην Κέα". κανενός δεν ιδρώνει το αυτί, καμία αντίδραση! το πλοίο κάνει μια μεγάλη περιστροφή, το γλέντι συνεχίζεται, ξανά η φωνή στα μεγάφωνα. "η τεχνική βλάβη αποκαταστάθηκε, συνεχίζουμε το ταξίδι μας για Άνδρο". τώρα η αναγγελία "παίζει" στις αυτοσχέδιες μαντινάδες από παρέα σε παρέα (την άλλη μέρα διάβαζα στην εφημερίδα ότι εκείνη την ώρα, εκεί που είμασταν είχε θεαθεί μια φάλαινα φυσητήρας μήκους 17 μέτρων!). κάθε τόσος κι ένας άλλος με πλησιάζει. "ρε συ, εσύ δεν έχεις την "ΑΛΛΗ ΟΧΘΗ"; έχω έρθει, δεν με θυμάσαι;" ή, πάλι, "φίλε εσύ δεν τρέχεις με τα πολυφωνικά; σε είδα στην πέτρα φέτος κι έλεγα νάρθω και στην Ήπειρο αλλά δεν τα κατάφερα. του χρόνου!". μετά μια κοπέλα. "ο Αλέξης δεν είσαι που κάνεις τις "ΦΩΤΑΨΙΕΣ"; δεν χάνω εκπομπή, τις γράφω τις περισσότερες, άμα χάσεις καμιά εκπομπή σου πάρε με να σου τη δώσω!". στο τέλος άλλη κοπέλα "η Ευαγγελία είμαι, από τη Σαλονίκη. με είχες πάρει στον Αγγελόπουλο να παίξω, με θυμάσαι; στο λιμάνι, στο "ΛΙΒΑΔΙ ΠΟΥ ΔΑΚΡΥΖΕΙ". μέσα μου η τελευταία εμπιστοσύνη στη μνήμη μου έχει χαθεί για τα καλά και, κυρίως, έπαιρνε κεφάλι και πάλι το υπαρξιακό αδιέξοδο που με είχε φουρκίσει όταν πριν δύο ώρες έβλεπα να χάνω το πλοίο- "γαμώ το κέρατό μου, τι έχω μπλέξει με τόσα πολλά που δεν προλαβαίνω τίποτε, θα τα κόψω όλα και θα κάνω restart" και άλλα τέτοια παρεμφερή. έρχονται τόσοι και τόσοι για να μου δώσουν σημάδια αναγνώρισης, ο καθένας και για μια άλλη πλευρά μου. μήπως πρέπει να αρχίσω να ψάχνομαι με όλη αυτή την πολυδιάσπαση και τον κατεκερματισμό επιτέλους; βγαίνω στο κατάστρωμα να κάνω κανένα πλάνο στο πλοίο για να έχω για το μοντάζ αλλά κι εκεί τσαμπούνες. παντού τσαμπούνες να παίζουν ασταμάτητα!

φτάνουμε Άνδρο κατά τις 7 και. από το Λαύριο στο Γαύριο - έτσι λένε το λιμάνι του νησιού. έχει μουζγκώσει, σχεδόν νύχτα. οι ταξιδιώτες σμίγουν με τους ντόπιους σε ένα απίστευτο σμάρι. κάπου ανάμεσα λουκουμάκια κι ένα απίστευρο τσίπουρο ελαφρύ, νησιώτικο- μου θύμισε τη ρακή που έπινα κάποιο Πάσχα παλιά με καλτσούνια στη Μονή Τοπλού στην Κρήτη που ακόμη το θυμάμαι. τρία πούλμαν περιμένουν κι ένα κομβόυ αμάξια παίρνουμε το δρόμο για τη Χώρα που είναι στην άλλη άκρη του νησιού. νυχτερινή διαδρομή αλλά από αυτό που βλέπω τούτο το μέρος δεν μοιάζει με κυκλαδονήσι. Εύβοια μου θυμίζει και Ρούμελη περισσότερο κι από τουριστικά εκτρώματα πολύ λίγα, λες και τους έχουν λίγο γραμμένους τους τουρίστες. νησί τεσσάρων εποχών, κατοικημένο κι όχι διαμετακομιζόμενων αλαφιασμένων παραθεριστών. 32 χιλιόμετρα στροφές και ο Τάσος μας έχει βάλει στον ...παράδεισο! στο ξενοδοχείο "PARADISE" για την ακρίβεια. παρκάρουμε με Χάρη, με Χούλη από Κάλυμνο και Γιώργο από Λέρο. απέξω δύο τύποι- φάτσες ταινιών του Παζολίνι. ο ένας κρατά ένα όργανο παράξενο που φέρνει σε σκωτσέζικη γκάιντα- αυτή με τους πολλούς αυλούς. οι τύποι έρχονται από το Λάτσιο της περιοχής της Ρώμης αλλά παίζουν Καλαβρία κι αυτό το όργανο είναι τσαμπόνια - η καλαβρέζικη τσαμπούνα. ο Χάρης αρχίζει τις ερωτήσεις για την κατασκευή και σε λίγο νάτοι που παίζουν! μαγεία! ο Μάρκο, ο Ελία, ο Χ. κι εγώ, τέσσερις τύποι σε μια άκρη νάχουμε πιάσει ένα σαλταρέλο-την καλαβρέζικη ταραντέλα! σε λίγο φορτώνουμε για τη νότια παραλία της Χώρας. ένα εστιατόριο με άθλιο κίτρινο φωτισμό, τίνγκα στον κόσμο, ασφυξία. το πρόγραμμα λέει υποδοχή από τις αρχές και νάσου οι αρχές. ο Χ. μου λέει ότι κάτι δεν πάει καλά-πρώτη φορά πατάει βουλευτής σε εκδήλωση της Πανκυκλαδικής. τον τόπο τον είχα κόψει, τέτοιος ήτανε και φαινότανε τόσο που ρώτησα τον Χάρη όταν τον είδα "ρε συ αυτός πολιτικός είναι;" μπλα μπλα, τα μικρόφωνα σφυρίζουν, στήνεται μια καρέκλα στη μια πόρτα της ταβέρνας κι αρχίζουν να παίζουν οι μουσικοί - που να χωρέσουν μέσα. ο Τάσος Αναστασίου-η ψυχή της τσαμπουνοσύναξης- τους παρουσιάζει, προτρέποντας όσους φεύγουν την Παρασκευή να παίξουν πρώτοι, με πρώτο έναν παπά τσαμπουνιέρη. ο χώρος είναι ψιλοχάλια, τουλάχιστον με τόσο πολύ κόσμο. ο Τάσος είχε αναγγείλει νωρίτερα ότι για πρώτη φορά υπάρχουν τόσοι συμμετέχοντες - 160 οι μουσικοί κι άλλοι 50 οι υπόλοιποι ταξιδιώτες, βάλε και τους ντόπιους, καμιά 400ριά άτομα το σύνολο! ασφυξία... ρωτώ τον Χάρη αν όλοι αυτοί οι μουσικοί αμοίβονται για τη συμμετοχή τους. "κανένας" μου απαντά και μένω άναυδος. το βράδυ αργά στο σαλόνι του ξενοδοχείου με Τάσο, Χάρη και Σμαράγδα να τους ακούω να συζητάνε τα της επόμενης μέρας, ποιοι να παίξουν, τι και πως. νιώθω παράξενα, αυτό το ζω αλλιώς κάθε καλοκαίρι στην άλλη άκρη και τώρα μπορώ και να το παρατηρώ. δεν ξέρω αν έχει να κάνει με τη θέση του παρατηρητή αλλά όλα μου φαίνονται λιγάκι πιο χαλαρά. στην κουβέντα επιστρέφει η ερασιτεχνική, μη αμοιβόμενη συμμετοχή των μουσικών και μια πίκρα από κάποιους που στην πρόταση συμμετοχής τους στην τσαμπουνοσύναξη απαντούν μονολεκτικά: "πόσα;"

Παρασκευή πρωί. από νωρίς και πάλι στο δρόμο. πάμε ορεινά, στη Μονή Παναχράντου. το φως διαβαίνει από ουράνιες σχισμάδες και βλέπεις τα βουνά φωτισμένα τόπους τόπους. μπαίνουμε σε ομίχλη τέτοια που δεν περιμέναμε να δούμε στις Κυκλάδες. όταν μπαίνουμε πια στο Μοναστήρι ο καλόγερος που υποδέχεται τον κόσμο έχει ήδη παρεξηγηθεί με κάποια επισκέπτρια με πρωτευουσιάνικο ήθος και τα "χώνει" γενικά. λουκουμάκι και πάλι στο δρόμο. μπροστά πάει ο Τάσος φορτωμένος με τέσσερα άτομα. σε μια στροφή το αμάξι του φεύγει από το δρόμο και τελυταία στιγμή το ξαναγυρίζει μέσα και δεν ντελαπάρει. μίλαγε ταυτόχρονα σε τρία κινητά, μας έλεγε μετά. νάναι καλά ο θεός της τσαμπούνας, ο θεός που φυλάει τους παράτολμους που αναλώνονται από την αυτοθυσία τους για τα όνειρά τους .πάμε πιο νότια από τη Χώρα, στο Κόρφι. μας υποδέχεται ο Δήμρχος του πιο νότιου από τους τρεις Δήμους του νησιού σε μια όμορφη αίθουσα. γυρίζουμε προς τα πούλμαν αλλά ο δρόμος έχει κλείσει. γλέντι μέσα στη μέση του δρόμου. τσαμπούνες, τουμπάκια και χορός με ένα υπέροχο πρωινό φως. κατεβαίνουμε στο πιο κοντινό παράλιο χωριό, τον Όρμο. αρχίζει μια μαγική πατινάδα. όλοι οι τσαμπουνιέρησες στα σοκάκια του χωριού και μετά στον παραθαλάσσιο δρόμο. μια πομπή με το διονυσιακό, μεθυστικό ηχόχρωμα της τσαμπούνας. οι κάτοικοι του χωριού έκπληκτοι. "τι είναι αυτό" να ακούγεται από πεζούλες σε μπαλκόνια. στο μυαλό μου η καβαφική εικόνα του αόρατου θιάσου που διαβαίνει την πόλη σε αντιδιαστολή με αυτό που ζω, έναν θίασο έμπλεο παλμού, έντασης, οξύτητας που περνοδιαβαίνει ένα χωριό απρόσμενα. φυσάει άνεμος, φυσάει φως ανάμεσα σε σύννεφα διαβατάρικα και βιαστικά. κάπου κάπου ψιλόβροχο, σαν να μας ραίνει ο ουρανός. καταλήγουμε σε μια πλατεία. μικρόφωνα και καθίσματα αντικριστά. δίπλα μια μεγάλη αίθουσα με του κόσμου τα καλά από το σύλλογο του χωριού να φιλεύουν τους μουσαφίρηδες. ο Τάσος προτείνει να παίξουν όσοι δεν έχουν ξαναπαίξει ποτέ σε Πανκυκλαδικές. το γαϊτανάκι των τσαμπουνιέρηδων διακόπτεται μόνο όταν παίζουν τα σουραύλια από τη Σέριφο που κάθε τόσο μου παραπονούνται ότι το σουραύλι παραγκωνίζεται από την επέλαση της τσαμπούνας. χορός κι εδώ και πάλι στα πούλμαν. μέχρι εκεί με μια πατινάδα με τσαμπόνια και τους Ιταλούς που αρχίζουν να εγκλιματίζονται για τα καλά. κομβόυ ως τη Χώρα από τη μακρύτερη διαδρομή, μένουν δύο ώρες μόνο ελεύθερος χρόνος ως την επόμενη εδκήλωση. σκέφτομαι ότι το πρόγραμμα είναι μάλλον βαρυφορτωμένο και μου θυμίζει τα προβλήματα που είχαμε κι εμείς στο Καραβάνι κάποιες φορές με αυτό. αντί να ξεκουραστώ πάω στην παραλία να δω λίγο το Νημποριό μέρα. φθινόπωρο για τα καλά, η θάλασσα μολυβένια. γυρίζοντας στο σαλόνι του Παράδεισου Χλαρης και Τάσος προετοιμάζονται για τα επόμενα. στις 7 κατηφορίζω στη Χώρα. τσαμπούνες στο δρόμο παίζουν παντού. σε ένα καφέ ακούω συρματικό και λιγώνομαι. ο Περικλής παίζει με τα παιδιά που ήρθαν από τον Όθο της Καρπάθου. αναρριγώ σαν να αντικρίζω την πρώτη μου αγάπη. πίσω από την κάμερα μπορείς να σκέφτεσαι και να νιώθεις πολλά περισσότερα από όσα ίσως φαντάζονται οι άλλοι κι εσύ ο ίδιος. όταν σηκωνόμαστε ο Περικλής μου λέει "κι εγώ συγκινήθηκα". μόλις επέστρεψε από την Κάρπαθο όπου έζησε τρία χρόνια, δουλεύοντας στο σχολείο στα Πηγάδια. καταλήγουμε στην αίθουσα του πνευματικού κέντρου-κινηματογραφική λέσχη γράφει απέξω. ο κόσμος δεν χωράει. κουβαλάω τριπόδια, κάμερες, δεν ξέρω που να τα αφήσω. μια γυναίκα στο φουαγιέ μου λέει άστα εδώ, εδώ δεν κλέβουμε. τα αφήνω. μπαίνω. δύο ημίωρα ντοκιμαντέρ του Καρκανεβάτου, το πρώτο για την Άνδρο, το δεύτερο με υλικά από παλιότερες τσαμπουνοσυνάξεις. το δεύτερο, σύμφωνα με τον ίδιο τον Πάνο, είναι ενδεικτικό κι όχι μονταρισμένο. το πρώτο προσωπικά με απογοητεύει πιο πολύ. ακόμη και τεχνικά μου φαίνεται "ξεπέτα". ο Λάμπρος κλείνοντας την προβολή βρίσκει δύο ουσιώδη σημεία να τονίσει και να ξελασπώσει την προβολή. κάτι λέει και του Σαββόπουλου με τον τρόπο που έχει ο Λιάβας να κάνει τα πράγματα ευφρόσυνα κι ομορφότερα. ξανά στο δρόμο, ξανά πατινάδα, τριακόσια μέτρα ως την πλατεία. στέκομαι με την κάμερα κάθετα στην τσαμπουνοπομπή και μετρά πάνω από τριάντα τσαμπούνες συνοδευόμενες από περισσότερα τουμπιά να περνούν από μπροστά μου, παίζοντας η καθε μία το δικό της σκοπό και παρόλα αυτά να συνυπάρχουν όλες μαζί τόσο αρμονικά. παρατηρώ όσους δεν παίζουν, οι περισσότεροι έχουν κι αυτοί μια τσαμπούνα παραμάσχαλα. κεντρική πλατεία. κι εδώ ηχεία και καρέκλες αλλά όχι και φως. μπροστά στο ΕΜΠΕΙΡΙΚΙΟ ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟ ΚΑΙ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ και δίπλα στο άγαλμα του ποιητή, απέναντι από το Δημαρχείο. εδώ διαλέγει να χαιρετίσει ο Νομάρχης- η Νομαρχία Κυκλάδων είναι ο βασικός διοργανωτής. όταν ξεινά η συναυλία ο ήχος είναι ανυπόφορος. στενοχωριέμαι. τρέχω στο αμάξι, ξεφορτώνω τα μικρόφωνα του ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΚΑΡΑΒΑΝΙΟΥ, τις βάσεις τους, τα καλώδια, τα τοποθετώ στη συναυλία, αφήνω την κάμερα να γράφει μόνη της και προσπαθώ να βοηθήσω από την κονσόλα του ήχου. με βοηθά ένας νέος φίλος από την Τζιά. ο Περικλής μου κάνει σινιάλο από το βάθος ότι ο ήχος έφτιαξε και πάνω που πάω να τραβήξω αρχίζει να βρέχει. ο μικροφο(ωνιάς πάει να μαζέψει τα μηχανήματα και να κλείσει τσάτρα πάτρα τη συναυλία. ο κόσμος σηκώνεται όρθιος αλλά κοντοστέκεται μέχρι που η βροχή υποχωρεί για λίγο κι εκδήλωση συνεχίζεται. ανάμεσα στους τσαμπουνιέρηδες που παίζουν εδώ ένας φοβερός Πόντιος αλλά και η επίσημη συμμετοχή των Ιταλών που ξεσηκώνουν τον κόσμο. είναι η πρώτη φορά που στις Πανκυκλαδικές συμμετέχουν μουσικοί από άλλη χώρα. μια παρέα στο βάθος χορεύουν ταραντέλλα. τρέχω να τραβήξω. μια γλυκιά γυναικεία φωνή στο αυτί μου "Αλέξανδρε, άσε την κάμερα και έλα να χορέψουμε". μετά, λέω κι αντιστέκομαι στην απρόσμενη σειρήνα. όταν τελειώνει η εκδήλωση ο Λευτέρης - ο θα σας πω αργότερα- πιάνει την τσαμπούνα του και δεν την αφήνει. όλη η ταραντελοπαρέα μαζεύεται και ψάχνουμε μέρος να συνεχίσουμε. καφέ "Νεφέλη" στο κεντρικό σοκάκι της Χώρας. το γλέντι ανάβει. τσαμπούνες, τσαμπόνιες, ταμπουρέλα, τουμπάκια, μπαγλαμάδες και πολυφωνικά! καθόμαστε με Πέτρο και Χάρη πίνοντας τζίν τόνικ και ως που να το καταλάβουμε βρισκόμαστε να χορεύουμε με το τσούρμο της ταραντέλας και τις σειρήνες του Αιγαίου. κάποια στιγμή - κι ενώ έχω λιώσει στον ιδρώτα- πιάνουμε με την Ε, το Λευτέρη, τον Η., το Χάρη, τον Πέτρο ένα πολυφωνικό, τη Βλάχα που πλένει στο ποτάμι. ίσως για πρώτη φορά να ακούγεται πολυφωνικό ηπειρώτικο στην Άνδρο κι αυτό πολύ μας συγκινεί και μας αγκαλιάζει. ο Τάσος ρίχνει το παρασύνθημα: στο Νημποριό γίνεται τσαμπουνογλέντι σε ένα μπαράκι. πατινάδα ως τη θάλασσα, λοιπόν. εκεί γίνεται ξέφρενο γλέντι. ένα μπαρ γεμάτο τσαμπούνες. κι εδώ χορεύουμε. πάει 5 παρά για να μαζευτούμε. μας απομένουν τέσσερις ώρες για ύπνο. κοιμάμαι κι ακούω στο όνειρο διαρκώς τσαμπούνες!

ξυπνώ και πάλι τσαμπούνες ακούω! το πρόγραμμα γράφει ότι Σάββατο πρωί θα γίνει ανοικτή συζήτηση των μουσικών και των ερευνητών στα Απατούρια. φτάνουμε. ένας υπέροχος Πύργος Αγαδάκου μας περιμένει στην αυλή του. οι τσαμπουνιέρηδες έχουν παραταχθεί κατά μήκος κι οι τσαμπούνες είναι και πάλι φουσκωμένες. μετά από ώρα αρχίζει η συζήτηση. συντονίζει ο Λιάβας αρχικά, ο Χάρης στη συνέχεια. μου κάνει εντύπωση η προσοχή που άνθρωποι 75 και 80 ετών ακούνε θεωρητικές τοποθετήσεις όπως του Περικλή περί ακροαματικής και λειτουργικής μουσικής. τα θέματα που θίγονται πολλά και ενδιαφέροντα, ανάμεσά τους και η ανάγκη να διασφαλισθεί η συνέχεια στη μη αμοιβόμενη συμμετοχή των μουσικών. ο Χάρης φυλάει για το τέλος το πιο καλό, όπως λέει ο ίδιος. την αναγγελία ίδρυσης συλλόγου των περί την τσαμπούνα και το κάλεσμα συμμετοχής στην ίδρυση του συλλόγου. όταν η πρόταση συναντά μια συναισθηματική αντίδραση ζητάω το λόγο, αφήνω την κάμερα και τοποθετούμαι για να μεταφέρω την εμπειρία από την ίδρυση της "Απείρου" και τη συμβολή της στο Διεθνές Φεστιβάλ Πολυφωνικού Τραγουδιού. αλλά αυτά τα έγραψα ήδη.

συνεχίζεται...

συνεχίζεται...

...

από το προηγούμενο βράδυ τραβάω μόνος μου δικάμερο! ο οπερατέρ χάνει το πλοίο κι είμαι αποφασισμένος το γύρισμα να είναι πλήρες. τι κι αν έχω ήδη πιαστεί με μια κάμερα βαρυφορτωμένη όλη μέρα στα χέρια μου. όταν η συζήτηση ολοκληρώνεται ο Τάσος παρουσιάζει ένα δεξιοτέχνη της φυσαρμόνικας, κάτι τελείως αλλιώτικο αλλά πάντα στο πλαίσιο του γενικότερου θέματος "λαϊκά πνευστά". ακολουθεί ένα ακόμη τσιμπούσι μα στη γωνία οι μετατσαμπουνιέρηδες μαζί με κάποιους αυθεντικούς έχουν στήσει το δικό τους γλέντι και δεν λένε να σταματήσουν. προεξάρχον ο τόσο πληθωρικός Δαρδανός, όπως και όπου περνάει. μια επιστροφή για μια ώρα στο ξενοδοχείο, ίσα να ξαναφορτίσω λιγάκι τις μπαταρίες για τις κάμερες, και ξανά στο δρόμο. προορισμός ένα χωριό με πάνω από 650 υψόμετρο, η Βουρκωτή. ο Τάσος μας έχει προϊδεάσει ότι το μέρος είναι ονειρικό, ότι περιμένει να δούμε τους τσαμπουνιέρηδες να ξεπροβάλουν από την ομίχλη στο χωριό όπου και ο ίδιος πρωτοείδε τσαμπούνες, 23 ετών τότε. έχει σχεδόν νυχτώσει όταν φτάνει. κατεβαίνουμε σε ένα σχεδόν μονοπάτι ως το προαύλειο της εκκλησίας, σε μια μαγική αυλή. το γλέντι κι εδώ τρικούβερτο, διονυσιακό, μια ξέφρενη, ομαδική βακχεία. ο Λάμπρος δείχνει ευτυχισμένος, μου λέει ότι "εδώ είναι ένα φεστιβάλ που δεν είναι για το κοινό αλλά για τους ίδιους τους μουσικούς του". η Ελένη μου έφερε κασέτες από την Αθήνα και ξεχύνομαι πάλι στο γύρισμα, από παρέα σε παρέα, από χορό σε χορό. η Νικολέττα χορεύει ονειρικά δίπλα στον αδελφό της, το νέ φίλο από την Τζιά, το Γιάννη - πρωτοχορευτή και στου Καρφή στην Καλλιθέα. ο Χάρης πιάνει το ακκορντεόν και συνοδεύει τους Ιταλούς. ένα χορευτικό παιδικό παρουσιάζει χορούς με βιολί και με σαντούρι και τα παραγγέλματα της δασκάλας. "άρτος" και τσίπουρο και δρόμο στον ανήφορο μέχρι να φτάσουμε σε μια ταβέρνα ξέχειλη από κόσμο. δεν πρέπει να έχουν ξαναχωρέσει τόσοι άνθρωποι εδώ μέσα...

συνεχίζεται....

κόσμος και μέσα και έξω, σε μια στεγασμένη αυλή. στο πιο μικρό δωμάτιο, οι νεότεροι της τσαμπουνοσύναξης. απέναντι στο βάθος η γλυκύτατη Σμαράγδα είναι σαν να έχει περάσει σε έκσταση χορεύοντας καθιστή μόνο με την περιστροφή του κεφαλιού της. γενικά, κάθε τόσο, μετά από τόσο μεγάλο overdose τσαμπούνας όλο και κάποιος αρχίζει να χορεύει σαν σε Αναστενάρια, σαν σε μουσικές τελετουργίες, μια έκσταση μυστηριακή, μεθυστική. κι αυτό όλο και κλιμακώνεται. σε μια γωνιά της αυλής στήνεται ξανά η παρουσίαση. ίσα που χωράνε όσοι παίζουν, αντίκρυ τους τραπέζια πήχτρα στον κόσμο, στα πόδια τους όλο νέα παιδιά που ήρθαν από μακριά για την τσαμπουνοσύναξη. Χάρης και Περικλής αναλαμβάνουν το συντονισμό της παρουσίασης των τσαμπουνιέρηδων που θα παίξουν. είμαι τυχερός κι έχω βρεθεί στη μοναδική θέση που υπάρχει δίπλα στους τσαμπουνιέρηδες και τραβώ σχεδόν εξ' έπαφής. η κάμερα έχει γίνει μέρος του γλεντιού σιγά σιγά κι όταν κάποια στιγμή θέλω να βγω να ξεπιαστώ ο Τάσος μου κάνει νόημα παρακλητικό να μείνω γιατί ο τσαμπουνιέρης που παίζει εκείνη τη στιγμή θα νιώσει αδικημένος. η θέση είναι καλή αλλά τρομερά στενόχωρη κι έχω πιαστεί ολόκληρος. κάθε τσαμπούνα παίζει ένα σκοπό, κάποιοι λίγους παραπάνω. δεν θα σας μιλησω εδώ για τους τσαμπουνιέρηδες αλλά σε άλλο κείμενο, ελπίζω όπως τους αξίζει. πάντως δεν θα πίστευα αν δεν το ζούσα ότι υπάρχει τόσο μεγάλη ποικιλία και στους σκοπούς αλλά, κυρίως, στον προσωπικό τρόπο των μουσικών στην τσαμπούνα. η ζυγιά τσαμπούνα και τουμπί λειτουργεί εξαίσια και κάποια στιγμή ο τρόπος του κρουστού, το μοίρασμα του χρόνου που κάνει ξαφνιάζει γιατί ενώ φαίνεται άρρυθμο αναδεικνύει την ουσία του ρυθμού. δεν είναι όμως μονάχα τουμπιά τα κρουστά εδώ. το πιο εντυπωσιακό, ένα ιδιωματικό κρουστό από τη Σαντορίνη που πρέπει να δω το βίντεο για να θυμηθώ το όνομά του. το παίζει μια κοπέλα και δονείται ολόκληρη, μια μουσική, μια τελετουργική παραφορά! είναι η ώρα που νιώθω αυτή η ομαδική μέθεξη να κατευθύνει την κάμερα στην κίνησή της. δεν καταγράφει απλά πια αλλά ειλικρινά πάλλεται- όσο κι αν ακούγεται κάτι τέτοιο υπερβολικό. κάποια στιγμή παίζουν τα παιδιά από τον Όθο, αργότερα παίζει κι Ολυμπίτης Διακομανώλης. τα δάχτυλά του πάλλονται με τέτοιο τρόπο πάνω στους αυλούς που λες και η τσαμπούνα έχει πλήκτρα σαν χάλκινο πνευστό. ο ήχος του δεν διαμορφώνεται, δηλαδή, μόνο όταν κλείνει τα στόμια με τα ακροδάχτυλα αλλά κι όταν βρίσκεται σε ελάχιστη απόσταση από αυτά κι είναι υπέροχο. μετά μου λέει ότι απόψε έπαιξε για πρώτη φορά μετά το θάνατο του πατέρα του. κάποια στιγμή στα παιδιά από τον Όθο, με τα οποία τραγουδά ο Περικλής, δίνω την κάμερα σδίχως να τον ρωτήσω σε ένα άγνωστο φίλο καταγής να συνεχίσει να τραβάει, εκείνος τη δέχεται και συνεχίζει αμέσως, κι εγώ με ελεύθερα τα χέρια χτυπώ στο ρυθμό του τραγουδιού και νιώθω την Καρπάθικη μουσική σαν βάλσαμο στις φλέβες μου. όταν ανεβαίνει ο Κώστας Παπαχριστοδούλου από τη Σάμο γίνεται το απίστευτο σκηνικό. ο Κώστας βαρύς τις πρώτες μέρες εδώ ξεσηκώνει όλο τον κόσμο κι όταν μπαίνει στα αθυρόστομα τραγούδια-για τα οποία φημίζεται- τραγούδια που λένε μόνο τις Αποκριές, προσπαθεί να αποσιωπήσει το Δαρδανό που παίζει μαζί του από τις ακατάλληλες λέξεις που ποτέ τελικά δεν ακούγονται αλλά με τον τρόπο αυτό, τη διαμάχη των μικροφώνων, ακούγονται πιο δυνατά από ότι με ήχο! καταγής ο Αλέξανδρος Κλειδωνάς να παραληρεί όπως κι όλο αυτό το βράδυ. τόπαμε. κάθε τόσο κι άλλος ένας έπεφτε σε "ιερή μανία"... κάποια στιγμή δύο γεροντάκια από την Πάρο παίζουν ένα σκοπό με ένα μουσικό μοτίβο επαναληπτικό που με τρελαίνει. δεν έχω ξανακούσει ποτέ κάτι τέτοιο! είναι απόλυτο και τόσο παράξενο αυτό που ακούω. μου έρχεται να πετάξω την κάμερα και να ουρλιάξω από ηδονή! κοιτώ γύρω μου και δεν είμαι ο μόνος. με το που τελειώνει αφήνω την κάμερα να πάρω ανάσα από συτή την οργασμική μουσική και πέφτει πάνω μου ο Μάρκο ο Ιταλός τσαμπονιέρης και παραληρεί κι εκείνος. έπειτα έρχεται ο Γιώργος, ο άντρας της Μπήλιως και γείτονάς μου στην Πλάκα, σχεδόν δακρυσμένος- "τι ήταν αυτό Παναγία μου;". ο Γιώργος όλες αυτές τις μέρες είναι με ένα μπλοκάκι στο χέρι και γράφει ατελείωτα, ετοιμάζει κάτι για τα πανηγύρια, ο λόγος του ουσιαστικός και μεστός. κάπου στο τέλος οι μετατσαμπουνιέρηδες. ο Αλέξανδρος τσαμπούνα, ο Περικλής λύρα, ο Δαρδανός κρουστά, "δύο βυζαντινά" προλογίζει ο Α. και ξεκινούν παραφράζοντας βυζαντινές υμνωδίες. ο Τάσος έχει αγχωθεί, τα πούλμαν πρέπει να πάρουν το δρόμο της επιστροφής, προσπαθεί με το γλυκύτερο τρόπο στον κόσμο να το δώσει να το καταλάβει ο Αλέξανδρος που βρίσκεται όμως στην ...άλλη όχθη για να το καταλάβει... ο Δαρδανός με τρόπο ωραίο συμβάλει κι αυτός, ο κόσμος έχει σηκωθεί και φεύγει, δημιουργείται ένας χώρος ελεύθερος και τότε ξεσπάει ένας χορός που τόση ώρα έψαχνε λίγο χώρο! χορός μέσα έξω στο μαγαζί με προεξάρχουσα την κυρία Μαριέττα από τη Μύκονο με όλα της τα βραχιόλια. τα πούλμαν φεύγουν, μένουμε οι αυτοκινούμενοι σε ένα δωμάτιο, ο Χάρης τώρα πιάνει και παίζει μια γκάιντα την οποία μετά παραδίδει για συνέχεια στον ατελείωτο Λευτέρη. όταν με τα πολλά, τα πάρα πολλά, ξεγλιστράμε για να κατηφορίσουμε έξω έχει μια μαγευτική ομίχλη, σαν παραμύθι. κατεβαίνονας νέκρα, όλα κλειστά παρότι Σαββατόβραδο, έστω και πολύ αργά. με Πέτρο Ταμπούρη και Χάρη περνοδιαβαίνουμε την έρημη Χώρα. μόνο δύο κατσούφικα μπαράκια, το ένα σκυλάδικο, το άλλο ροκάδικο, δίπλα δίπλα. κρίση υπογλυκαιμίας του Χ. και τίποτε να μη βρίσκει. μόσνο σε μια βιτρίνα ζαχαροπλαστείου μια κατασκευή που χύνει αδιάκοπα σοκολάτα-βασανιστήριο. ο Χ αισιόδοξος "πάμε Νημπορειό, δεν μπορεί, θα βρεθεί η κρέπα που ονειρεύομαι!" κι όντως ο αθεόφοβος τη βρίσκει! ε, άμα θέλεις κάτι. εκεί ένας παπούς μας εξηγεί γιατί τέτοια νέκρα. "αύριο έχουμε Εκκλησία παιδί μου"...

κατά τις 5 πμ προς τον ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ. σε ένα αμάξι ο Λευτέρης με την παρέα του να παίζει τσαμπούνα και να σκαρώνει απίστευτες μαντινάδες. εκτατική περίπτωση ο Λευτέρης, ενίοτε μέχρι παρεξηγήσεως. επιστρέφω λίγο στην έρημη πλατεία της Χώρας για να φωτογραφήσω το "ΤΑΞΙΔΕΥΤΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΕΦΩΝ" στο άγαλμα του ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΥ. πάω να κοιμηθώ μα που να κλείσω μάτι. ο Λευτέρης κάθε τόσο περνά έξω από το ξενοδ0χείο και συνεχίζει την τσαμπουνοκαντάδα. στο όνειρό μου ακούγεται ο οργασμικός σκοπός από την Πάρο και βλέπω πλάνα-και μη χειρότερα.

Κυριακή πρωί. τέσσερις οι ώρες του ύπνου μετά από τρεις μέρες συνεχούς γυρίσματος. μετράω τους μύες μου, όλοι φαίνονται στη θέση τους, συνεχίζουμε! όλοι στα αμάξια, αφήνουμε τη Χώρα στο δρόμο για την άλλη άκρη, κατεύθυνση προς Γαύριο. ημέρα αναχώρησης. όμορφο το κομβόυ που φιδεσέρνεται στις πλαγιές της ορεινής Άνδρου. δεν μπορώ να σταμτήσω να πάρω την κάμερα από πίσω και τραβάω με το κινητό με υπόκρουση AUBRY που ακούγαμε με τη Βασιλική ανηφορίζοντας χτες για Βουρκωτή. κάπου στη διαδρομή σταματάμε. στάση για καφέ και μουσταλευριά-δυναμίτη. η ιδέα του αποχωρισμού σε λίγες ώρες μας φέρνει πιο κοντά ανθρώπους που μέχρι τότε μόνο κοιτιόμασταν χωρίς να έχουμε μιλήσει. διευθύνσεις και τηλέφωνα. και ξανά τσαμπούνες. και από το βάθος ξανά η τσαμπόνια να έρχεται προς το μαγαζί. ταξιδευτές και ερχόμενοι οι Ιταλοί. έχω βγάλει τη μικρή κάμερα, την πρώτη μου, την κατοστάρα κι είμαι απερίγραπτα ευχισμένος. δεν γεμίζει το μάτι αλλά γεμίζει με πλάνα εξαίσια γιατί είναι σαν να μην υπάρχει! ξανά στο αμάξι. στρίβουμε προς το βουνό. Κατάκοιλο ο προορισμός, Άνω Κατάκοιλο. το πρόγραμμα λέει συζήτηση απολογιστική για τη μέχρι τώρα διαδρομή των Πανκυλαδικών. εδώ, όμως, είπαμε πως συζητάνε. τσαμπουνάνε τσαμπουνιζόμενοι! ποια συζήτηση... πάλι γλέντι. κι επιτέλους όχι κρέας, ζυμαρικά και πίτες. ξαφνικά μια φωνή σπαρακτική. ΑΜΑΝΕΣ! συγκλονιστικός. το χέρι στο αυτί κι η φωνή σπλαχνική. συνοδεύει ένα βιολί κι ένα σαντούρι. ο γεράκος τελειώνει και μας έχει τελειώσει. τρεμάμενος κοντοστέκεται όταν τον ρωτώ πως και τραγουδάει αμανέδες και μου λέει ιστορίες για Εσκί Σεχίρ και Μικρασιατική Εκστρατεία. μετά πλήρης ανατροπή, ένα θέαμα κακού σοσιαλιστικού ρεαλισμού με πρωταγωνιστή έναν Τζιώτη που στη χτεσινή κουβέντα αποπήρε την πρόταση περί συλλόγου ως πολιτική. διευθυντής ορχήστρας ο δικός σου και σκηνοθέτης τουμπιών και τσαμπούνας. ο δύσμοιρος Ζανής, ένας εξαίρετος νέος τσαμπουνιέρης από την Κέα με πολύ ενδιαφέρον πρόσωπο, διευθύνεται σε ένα ...υποθέαμα με τίτλο "ποιμενικό Κέας". ας είναι ή, μάλλον, ας μην είναι αυτή η εντύπωση που θα μας χαλάσει τη διάθεση. εξάλλου που χρόνος, αρχίζουν οι αποχαιρετισμοί. πρώτοι φεύγουν οι Ιταλοί - με τον Μάρκο δώσαμε ραντεβού στο επόμενο ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΝΙ. μετά οι περισσότεροι κατευθυνόμαστε για Γαύριο για το πλοίο των 4μιση. παίρνω μαζί τον Περικλή και τον ακούω να αναπολεί έμμεσα τις τσαμπουνοσυνάξεις πριν από δύο και τρία χρόνια και να είναι σκεπτικός για το υπερμέγεθος της φετινής συνάντησης που μπορεί να φθείρει τελικά τη γιορτή. η αλήθεια είναι ότι 400 άτομα μετακινούμενα δεν είναι ό,τι πιο εύκολο και το μέγεθος παράγει αισθητική και άμεσα και έμμεσα-πχ τα ηχεία που μας πήρανε τα αυτιά στην προσπάθεια του μικροφονιά να καλύψει τόσο κόσμο σπέρνοντας ντεσιμπέλ ακαταπαύστως. δεν νομιμοποιούμαι, όμως, να εκφράσω μια τέτοια σκέψη, είμαι από τους 400 κι εγώ και μάλιστα όχι τσαμπουνιέρης. φτάνοντας στο Γαύριο ο Τάσος στο τρέξιμο να δίνει λύση ως δια μαγείας για όλα, μην χάνοντας ποτέ τη γλυκύτητα και την ηρεμία του (διαφορά, το ξέρω). σε ένα καφέ δίπλα ένας βιαστικός καπουτσίνο. όταν πάω μέσα η γυναίκα μου αρχίζει τα παράπονά της για την τσαμπουνοσύναξη! που είσαστε τόσες ώρες, το πρόγραμμα γράφει Γαύριο κι εσείς έρχεστε πέντε λεπτά πριν από το πλοίο. και γιατί το παραμελείτε έτσι το Γάυριο. και χτες τοκλεισα το μαγαζί μου για να έρθω στη Βουρκωτή κι όταν έφτασα μου είπανε ότι δεν χωράει άλλους στην ταβέρνα και υπάρχουν θέσεις μόνο για τους προσκεκλημένους της Πανκυκλαδικής! προσπαθώ να την καταπραϋνω σαν να συμμετέχω στη διοργάνωση αλλά μέσα σκέφτομαι ξανά αυτό που μου είπε εξαρχής ο Λάμπρος, ότι αυτό το φεστιβάλ είναι κυρίως για τους μουσικούς και τους ανθρώπους του. το χάρισμα έχει και παρενέργειες ίσως. πάω για το πλοίο και βλέπω το Χάρη αλαφιασμένο να τρέχει πέρα δώθε, έχει ξεχάσει που έχει παρκάρει και το πλοίο είναι έτοιμο να φύγει. το βρίσκω, τον φωνάζω, μπαίνουμε τελευταίοι, ουφ! ανεβαίνουμε, στο πρώτο κατάστρωμα τρεις τσαμπουνοπαρέες και μια με σουραύλια. οι άλλοι ταξιδιώτες έχουν τρελαθεί με αυτό που βλέπουν. στην παρέα των νέων έχουν παρεισφρύσει και δύο τουμπελέκια και γίνεται ο τρελός χαμός από την παρά-κρουση. κινηματογραφώ, το ίδιο κι ο Χάρης. ανεβαίνουμε στο δεύτερο κατάστρωμα, εδώ οι Καρπάθιοι. ο Περικλής να έχει πιάσει αγαπημένους συρματικούς, ο Χάρης να πιάνει τη λύρα (τρίτο όργανο αυτές τις μέρες), άλλη μια λύρα σε ένα παιδί, μια τσαμπούνα κι ένα λαούτο. μαζί η παρέα του Λευτέρη, η Ελένη, η Βασιλική και άλλοι πολλοί. "Μηλίτσα μες στον εγκρεμό" και "Σάββατο βράδυ δε διώξαν οι γονείς μου". και "σαράντα μέρες μελετώ" και σηκωνόμαστε και πιάνουμε χορό γύρω γύρω στο κατάστρωμα. μια Αθηναία της Μυκόνου (από εκεί ξεκίνησε το πλοίο) ακούω να ψιθυρίζει "να δούμε πότε θα τελειώσει όλο αυτό". δεν της απαντώ για να μην την απελπίσω. όταν διάλεγα να φύγω με αυτό το καράβι ήταν για να προλάβω να τραβήξω μερικές προσωπικές μαρτυρίες από τους τσαμπουνιέρησες, τι απόγευση τους αφήνει η συμμετοχή τους στην Πανκυκλαδική. φυσικά δεν τα κατάφερα, ούτε άλλωστε τελικά το πολυεπιδίωξα. οι άνθρωποι αυτοί δεν μιλάνε, φυσάνε τις τσαμπούνες τους διαρκώς κι ενίοτε τραγουδάνε και χορεύουν. που καιρός για περιττά μπλά μπλά. και όταν χορεύουν, χορεύουν μαγικά, έτσι και μια παρέα παραδίπλα με μπάλους και βιολιά. φτάνουμε. με το που βγαίνουμε είναι σαν να βρέχει αιώνες. κι όμως στο πλοίο δεν έπεφτα σταγόνα κοντά στη Ραφήνα, πως γίνεται αυτό αναρωτιόμαστε με τον Περικλή. μοιραζόμαστε και ξεκινάμε από Ραφήνα στην Αθήνα. νιώθω σαν να πρέπει να βγω από ένα όνειρο και να μην θέλω με τίποτε. έτσι νιώθουν κι άλλοι ή όλοι πολλοί. φαίνεται από τα μηνύματα τη νύχτα και το πρωί. κι όπως μου γράφει η σμαράγδα, "πολύ χαίρομαι που βλέπουμε όλοι το ίδιο όνειρο".

τέλος; όχι φυσικά, συνεχίζεται!

Όρμος Άνδρου. Ανήλικος τσαμπουνιέρης με μια τσαμπούνα σχεδόν ίσα με το μπόι του... φωτ Α.Λ.

χορός για τρεις! ο Φραντζέσκος Τζιωτάκης από την Κύθνο, η κυρά του και η αχώριστη ερωμένη του - η τσαμπούνα...

Τσαρούχης; Βισκόντι; μικρός τσαμπουνέρης εν πλω από Λαύριο για Γαύριο... φωτ Α.Λ.

η φοβερή τσαμπόνια με τον Μάρκο. Βουρκωτή Άνδρου, 2008. 7η ΠΑΝΚΥΚΛΑΔΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΛΑΪΚΩΝ ΠΝΕΥΣΤΩΝ

κυκλαδίτικο alter ego; ο ΤΑΣΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ, ψυχή των ΠΑΝΚΥΚΛΑΔΙΚΩΝ... πλατεία Χώρας Άνδρου 2008

επιτέλους! ένας μουσικολόγος που παίζει το όργανο που μελετά! ΧΑΡΗΣ ΣΑΡΗΣ, ψυχή του φόρουμ των ΛΑΊΚΩΝ ΑΕΡΟΦΩΝΩΝ, με διδακτορικό στη γκάιντα ενώ παίζει γκάιντα την τελευταία βραδιά στη Βουρκωτή της Άνδρου.

με την ίδια γκάιντα ο Λευτέρης έχει γύρει το κεφάλι του για να ακούει στο δεύτερο αυλό τον ισοκράτη του. είναι που του είχαν λείψει τα πολυφωνικά κι ίσως για αυτό ξαναρθε φέτος στο Μουσείο τι κι αν δεν έπαιξε σε συναυλία στο πλαίσιο της Πανκυκλαδικής, δεν πρόλαβαν να παίξουν όλοι άλλωστε. ο Λευτέρης ήταν σίγουρα εκείνος που έπαιξε περισσότερο από όλους στη διάρκεια της Πανκυκλαδικής. μόνο τα ξενύχτια του να βάλεις...

εν αναμονή της έναρξης της συζήτησης το Σάββατο το πρωί οι τσαμπουνιέρηδες δεν συζητάνε αλλά διαρκώς τσαμπουνάνε! εδώ ο τρομερός Κουκάς από τη Μύκονο, εμπνέει το γενικό σεβασμό. κάπου αριστερά στα κόκκινα ο Λάμπρος Λιάβας φωτογραφίζει

λεπτεπίλεπτοι ήχοι ή το άγγιγμα της μουσικής.... φωτο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Λ.

άλλο ένα λαϊκό πνευστό στην Άνδρο, μια φυσαρμόνικα!

τσαμπουνώντας από Λαύριο και Γαύριο...

όπου σταθείς κι όπου βρεθείς τσαμπούνε και τουμπάκια...

ο καθένας καταγράφει όπως μπορεί και προτιμά. τούτος εδώ τουλάχιστον ...έχει γούστο!
κι είναι και γείτονας στην Πλάκα...

o κυρ Ανδρέας από την Άνδρο με μια τσαμπούνα που φέρνει σε ...χάλκινο! ο Δαρδανός δηλώνει fun του κι εμείς υποκλινόμαστε...