έρωτες άνομοι και απαγορευμένοι...

ΓΙΑ ΦΡΥΚΑΣΤΕΙΤΕ ΝΑ ΣΑΣ ΠΩ

Για φρυκαστείτε να σας πω της Σούσας το τραγούδι:
Η Σούσα ήταν όμορφη, της Κρήτης το καμάρι,
αγάπησε τ’ Αλήπασα το πρώτο παλικάρι.
Μια Κυριακίτσα το πρωί, στον ήλιο εκαθόνταν,
χρυσό μαντίλι έβγαλε, τα μάτια της σκουπίζει,
κι μάνα της αγνάντευε από το παραθύρι.
- Τι έχει το Σουσουνάκι μου που κάθεται και κλαίει
κι εμένα της μανούλας της γιατί δε μου το λέει;
- Τι να σου πω, μανούλα μου, τι να σου μολογήσω;
Εψές είδα στον ύπνο μου, είδα στο όνειρο μου,
είδα τον αδερφούλη μου, στο αίμα βουτηγμένο.
Όνειρο είναι κόρη μου, όνειρο θα περάσει,
κι ο δόλιος αδερφούλης σου στα ξένα θα γεράσει!

το πανελλήνια διαδεομένο τραγούδι της Σούσας όπως απαντά πολυφωνικά στα Ριζά της απέκει Ηπείρου. από τη συλλογή του ΓΡΗΓΟΡΗ ΚΑΤΣΑΛΙΔΑ που διεκδικεί ένα ρόλο επιτομής της προϋπάρχουσας βιβλιογραφίας. παραλλαγές του τραγουδιού δισκογραφήθηκαν στα "ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ" από το Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής του Σίμωνα Καρά και στο "ΚΡΗΤΗ" της σειράς "ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΚΡΙΤΕΣ" του Γιώργου Κωνστάντζου.

ΦΡΑΓΚΟ ΔΕΝ ΠΑΙΡΝΩ


Κάτου ‘ς τη Ρόιδο, ‘ς τη Ροϊδοπούλα,
Φράγκος αγάπησε μια Ρωμιοπούλα.
Κ’ η Ρωμιοπούλα δεν τόνε θέλει,
Κ’ η σκύλα η μάνα της την ορμηνεύει.
- Πάρτονε, κόρη μου, το λεβεντάκη,
για να φορέσεις στενό βρακάκι.
- Δεν παίρνω, μάνα μου, άντρα το Φράγκο,
ν’ ακούω «πέρντιο» και «αλί μαγκό»
- Πάρτονε κόρη μου φορεί καπέλο.
- Άντρα, μανούλα μου, Φράγκο δε θέλω.
- Πάρτονε, κόρη μου, τι έχει φλωράκια·
- Άντρα δε θέλω χωρίς μουστάκια.
- Πάρτονε, κόρη μου, στεφάνωσέ τον,
τρεις μήνες κρατεί τον και χώρισε τον.

μια ακόμη παραλλαγή ενός από τα πιο πολυταξιδεμένα θεματικά μοτίβα του δημοτικού μας τραγουδιού που συνειρμικά πάντα ανασύρει στη μνήμη μας την πανέμορφη δισκογράφησή του στη μυκονιάτικη εκδοχή του στο "ΣΑΜΠΟΥΝΕΣ ΜΥΚΟΝΙΑΤΙΚΕΣ". ετούτη η παραλλαγή προέρχεται από τη συλλογή του ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΥ "ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ" όπως και ο αποφαντικός τίτλος...

ΤΟΥ ΑΪ-ΓΙΩΡΓΗ (4η παραλλαγή)

Ανάμεσα σε δυο βουνά,
μια κόρη ροβολούσε.
Είχε το μόσκο στα μαλλιά,
τη ζάχαρη στ’ αχείλι.
Κι ο Τούρκος την αγνάντευε,
από το παραθύρι.
- Αϊ-Γιώργη, βοήθα με,
την κόρη για να πάρω.
Σου φέρνω λάδι με ασκί
κρασί με το καρόκι
και στο βουβαλοκέρατο
σου φέρνω την ανάμα.
Κι η κόρη μέσα έλεγε,
με δάκρυα στα μάτια:
- Αϊ-Γιώργη, βοήθα με,
Τούρκος να μη με πάρει.
Κάλλιο να ιδώ το αίμα μου,
τη γη να κοκκινίσει,
παρά να ιδώ τα μάτια μου,
Τούρκος να τα φιλήσει.

πολύ ..πολυτραγουδισμένο το θέμα τούτο, αυτή τη φορά από τη συλλογή του ΓΡΗΓΟΡΗ ΚΑΤΣΑΛΙΔΑ που συμπεριλαμβάνει τέσσερις παραλλαγές του

Ο ΑΓΑΠΗΤΙΚΟΣ (Τρεις χρόνους επερπάτησα)

Τρεις χρόνους επερπάτησα για ν’ όμορφο κορίτσι,
κι ακόμα δεν το φίλησα, κ’ έχω καημό μεγάλο,
να το φιλήσω ντρέπουμαι, να της το ειπώ φοβούμαι,
στη στράτα που παγαίναμε, στη στράτα όπου πάμε
πεζεύω, δένω τ’ άλογο, κρεμώ και το σπαθί μου,
φιλώ την κόρη τρεις φορές στα μάτια και στα φρύδια,
και στα βυζάκια ανάμεσα ακούω κι αναστενάζει.
- Τα χέρια που μ’ αγκάλιασαν να πέσουν απ’ τη ρίζα,
τα χείλια που μ’ εφίλησαν νάχουν ξεράσει αίμα.


από τη συλλογή του ΧΑΣΙΩΤΗ, τραγούδι με αμφίθυμες αναγνώσεις. η αντίδραση της κόρης σκληρή, έρχεται μάλλον σαν επακόλουθο του βιασμού της θέλησής της....

Αλλά, αλλά, αλλά...
Αλλά από την άλλη εδώ (στο τραγούδι), κι ο βιασμός της θέλησής της
έρχονται μετά από ένα χρόνιο μιγμα ερωτικού πόθου, ντροπής και φόβου.
Κι ελπίδας για ανταπόκριση.
Μήπως θα ήταν ανοίκειο, εν προκειμένω, να απαιτεί κανείς την εκδήλωση
όλου αυτού του "μίγματος" με κάποιο στυλ φλερτ αλα γαλλικά;
Δεν ισοσκελίζεται το μέγεθος της βιαιότητας στην ερωτική πρόταση
από το μέγεθος της απόρριψης;
Να σημειώσω ότι μένω στα όρια του κειμένου και δεν επεκτείνομαι
στις κοινωνικές σχέσεις (σχέσεις των φύλων), στις οποίες βέβαια
τελικά δεν μπορεί παρά να εντάσσεται.
"Καλύτερα μια μαχαιριά".

η συνηθέστερη παραλλαγή των νυχτοπερπατημάτων της αγάπης στο πολυφωνικό εξαντλείται σε μια νύχτα αλλά ολόκληρη ("όλη τη νύχτα περβατώ μ' ένα κορίτσι αντάμα" - το β είναι σωστό, έτσι το λένε στο Πωγώνι). εδώ η νύχτα κρατά τρεις χρόνους. χρόνος άκρως σωρευτικός του πόθου, πόσο μάλλον του ανεκπλήρωτου. κι αν στο ξημέρωμα της μίας και μόνης νύχτας η βία στην εκδήλωση του ερωτικού πόθου ίσως αιτιολογείται από τη σφοδότητα της συνάντησης ανέκφραστου και απρόοπτου, στην περίπτωση των τριών χρόνων ντροπής και φόβου- της μακρόχρονης συμπόρευσης ανέκφραστου κι ανεκπλήρωτου - τι μπορεί να λειτουργήσει σαν καταλύτης για μια τέτοια υπέρβαση; η σφοδρότητα της αντίδρασης του κοριτσιού ίσως και να είναι η φυσική του αντίδραση στη διασάλευση της ισορροπίας που αντλούσε από το ανέκφραστο του συμπαραδηλωμένου πόθου στη μακρά πορεία της αγάπης. με την άξαφνη ερωτική έκταση η κόρη χάνει την ιδιότητα του αντικειμένου, όσο και αν η τρέχουσα αντίληψη των σχέσεων ίσως συνηγορεί στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα- ότι τάχα το υποκείμενο του τραγουδιού, ο ερωτευμένος νέος, με την ερωτική εκτατικότητά του αντιμετωπίζει την κόρη σαν αντικείμενο του πόθου του. η κόρη παύει να είναι το αντικείμενο του πόθου, γίνεται υποκείμενο με την αντίδρασή της. οι δύο παράλληλες ατομικότητες εδώ γίνονται πρόσωπα, ακριβώς λόγω της σχέσης τους με τον άλλο. και αν η θρυαλλίδα για αυτό είναι η απότομη ερωτική πρόταση του πόθου. η αντίδραση της κόρης - η επιλογή της λεκτικής βίας- θα μπορούσε να αναγνωσθεί και σαν μια πρώτη, ένστικτη αντίδραση της ατομικής αδράνειας. κι όσο πιο βίαιη μια τέτοια, πρώτη αντίδραση τόσο πιο ... (δεν συνεχίζω- τύφλα νάχει ο Ρολάν Μπάρτ...). έτσι κι αλλιώς, αν δεν έχουμε αρκετή υπομονή να περιμένουμε να δικαιωθεί η γεωμετρική επιταγή περί σύμπτωσης των παραλλήλων στο άπειρο, μόνο με βία (και αντιβία) μπορεί να διασαλεύσουμε την αδράνεια στο μακρόσυρτο χώρο (και χρόνο) ΥΓ κι αν η βία της αντίδρασης της κόρης εκφράζει την από μέρους της απαξίωση του ερωτικού πόθου που έκανε τρία ολόκληρα χρόνια για να εκφραστεί; (και πάλι δεν συνεχίζω γιατί μπορεί να φτάσουμε στα περί ...γρύλλου)

ΤΟΥ ΜΑΗ ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ (1η παραλλαγή)


Του Μάη τα λουλούδια,
τ’ Απρίλη ν ο δροσιές,
έτσι και της Θανάσιως
οι αναστεναξιές.
Μας πήραν τη Θανάσιω
‘πο μέσα ‘π’ το μπαξέ,
μας πήραν τη Θανάσιω
τα ξημερώματα.
Κλέφτες πάησαν την πιάσαν
κρυφά ‘π’ τη μάνα της,
την πήραν και την πήγαν
σ’ ένα ψηλό βουνό.
Δε σ’ το είπα εγώ, Θανάσιω
πως θα μας πιάσουνε;
Τ’ αδερφοξάδερφά σου
θα μας χαλάσουνε;
-Τι να ‘λεγα η καημένη;
Τι είχα για να πω;
Το στόμα βουλωμένο
κι η πάλα στο λαιμό.
Αγάλια αγάλια κλέφτες,
τ’ είμαι ξυπόλυτη,
όσο να δώσει τ’ άστρι,
να πάρει η αυγή,
ν’ ανοίξει το παζάρι,
να πάρω ποδεμή.

συγκλονιστικό πολυφωνικό τραγούδι στη δεροπολίτικη εκδοχή του. το έχουμε ακούσει σπαρακτικά και στον Παρακάλαμο ("κάτω στα λεβαδάκια, Θανάσω..."). εδώ, μια από τις παραλλαγές του που περιέχονται στο βιβλίο των ΛΥΤΗ, ΦΩΤΙΟΥ. θέμα η απαγωγή κι ο βιασμός! θεματική δυσεύρετη στο δημοτικό τραγούδι. έτσι κι αλλιώς, το πολυφωνικό τραγούδι είναι το αγριολούλουδο της παραδοσιακής μουσικής ...

ΟΛΕΣ ΟΙ ΟΜΟΡΦΕΣ

Όλες οι όμορφες το ‘χουν κρυφό καμάρι
και μια μικρή μελαχρινή αυτή έχει τη χάρη.
Τούρκος την αγάπησε και θέλει να την πάρει.
Σφάζεται, σκοτώνεται, Τούρκισσα δεν γίνεται.
Πέρδικα γίνομαι και στο βουνό πηγαίνω
στα μαύρα ντύνομαι Τούρκο δεν παίρνω.

παραλλαγή ευρύτερα διαδεδομένου θεματικού μοτίβου από τη συλλογή του Γ. ΤΣΙΟΠΟΥ με τραγούδια από τη Σωπική, χωριού στο Άνω Πωγώνι. μεταγραφή στην ψηφιακή βιβλιοθήκη του ΑΡΧΕΙΟΥ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ